Lion Air ve Etiyopya Air.. İki Uçak kazası ve toplam 335 Can Kaybı..
İnsanlar sanırım bu kaza ile Airline şirketlerinden bilet almadan önce Uçak Tip ve modellerini sorgulamaya başlayabilirler. Sebep ise gayet açık.
Haydi bu kazaları detaylı incelemeye çalışalım.
Ortak Paydaları.
* Her iki kaza da kalkıştan hemen sonra meydan geliyor. ( crashed into the sea/land shortly after takeoff )
* İlk kaza Ekim 2018 ikinci kaza Mart 2019.
* Hava şartları Uçuşa uygun ve hiç bir hava hadisesi yok.
* Her iki kaza da da ATC ye Problem yaşandığına dair bilgiler rapor edilmiş.
* Her iki uçakta fabrikadan yeni alınmış ve bakımla ilgili bir problemleri, malzeme yorgunluğu vb. herhangi bir tekbik eksiklik yok.. Lion Airlines Uçağı İki aylık , Etiyopya Airline Uçağı 4 aydır serviste..
Kazalar bize şunu gösteriyor. Uçaklar yeni. Ancak neden hemen kalkışstan sonra düştü. Pilotlar tecrübeli. Akla gelen sorular neler onları sizlerle paylaşalım.
Modern Uçaklarda Seyrusefer , Kontrol ve Kumanda sistemleri tamamen bilgisayet sistemleri üzerinden kontrol edilmektedirler. Yani Uçakta 5 bilgisayar birbirini desteklemekte, Pilotların ekranlarına (PFD, MFD) son bilgileri vermekedirler. Ve bu bilgiler Her iki pilotun ayrı olarak kontrol ettiği bilgisayar ve ekranlar üzerinden alınmaktadır. Bu bilgilerin en önemlileri Sürat (Airspeed – IAS, MACH Number), İrtifa (Altimeter, ALT Mode), Uçak Durum Göstergesi, kabaca uçağın tırmanış, süzülüş ve yatış bilgilerini gösteren (Attitude Indicator, TRIM, angle of attack, glide angel, angle of turn) olarak sıralanabilir. Bu sistemlerde bir arıza durumu söz konusu olur ise Uçak Öncelikle Bakıma alınır ve Uçuşa verilmez. Çünkü bu sistemler Pilotların Uçuş sırasında kullandıkları Olmazsa olmaz Uçuş Göstergeleridir.
Boeing ve Airbus ve diğer Uçak üreticileri yukarıda anılan Uçak sistemlerine gelen verileri Pilot ekranlarına getirmek için değişik yazılımlar kulanarak en güvenilir bilgiyi, hem Pilot hemde İkinci Pilota sunarlar. Her iki kaynağa gelen bilgi farklı sensörlerden (Air Data Modules- ADM) ve bilgi sistemlerinden alınan fakat aynı değeri gösteren bilgilerdir. Eğer bir sistemde arıza olur ise diğerine geçilerek arızalı sistem devre dışında kalır. Uçak güvenilir bilgi akışı veren sistem üzerinden komuta edilir. Nitekim Lion air kazasından önceki iki uçuşta aynı tür arıza meydana gelmiş ve Kaptan Pilot Bilgileri fail olunca , İkinci Pilot kumandayı devralarak (Right Seat ADM) Uçağın kumandası ve emniyetli uçuşu sağlanmıştır. Uçakta ki kusur kalkıştan hemen sonra kaptan tarafından kontrol edilen IAS ve ALT kontrollerinin kaptan tarafından kontrol edilememesi idi.
* Lion Air Uçağında KAza öncesinde Logbook Kayıtlarında Önceki Uçuşlarda meydana gelen Arızalar Pilotlar tarafından kayıt altına alınmış. Teknik düzeltmeler yapılarak Uçak tekrar uçuşa verilmiş. Ve malum kaza yine kalkışta, hatta kalkış sırasında Flapların alınması sonucu Uçağın ADM veri aktarma sisteminin Uçağın Tırmanış baş durumlarını yanlış algılaması, sistemden ELEVATOR TRIM Sistemine yanlış bilgiler aktarılması sonucu Uçağın Çok Yüksek bir açıyla tırmanışa başlaması, flapların geri alınması sırasında hassasiyetin daha da artması sonucu sözkonusu kaza meydana geldiği FDR kayıtlarında ortaya çıkan durum. Uçakta motor arızası, yapısal bir eksiklik yok . Sadece Pilotların aldığı veriler yanlış. Sürati ve Altimetre bilgileri veren Sistem arızalı. Bir gün önceki uçuşta Ekip hemen İkinci Pilot ADM ine geçerek uçağı kontrollü bir şekilde sistemleri devre dışı bırakarak uçarmayı başarmış. Ama maalesef bir gün sonraki uçuş ta benzer problem kazayı getirmiş.
İkinci Kaza henüz oldu ve çok taze. Sebepleri almak için rapor, FDR, Blackbox kayıtları incelenecek. Ancak, her iki kazanında Hemen kalkış sonrası olması akıllara ikinci kazanında sebebinin birinci kaza gibi ADM ve devamında system failure ikazları ve yanlış verilerin alınarak uçağın komuta edilmeye çalışılması gibi geliyor.
Eğer kaza bu kadır basit ve yazılım odaklı sistem hatalarından kaynaklanıyorsa durum Boeing İçin Vahim..
Ne yapılmalı? Akla gelen en mantıklı cevap.. Boeing Derhal Bir AD yayınlayarak Tüm Uçan Boeing 737 Max ların Uçuşunu Durdurmalı.. Nokta
Bekleyip Görelim.
Sağlıcakla..
UMIT OZTURK
